Im Chaem was a Khmer Rouge district chief in the late 1970s. (Photo: VOA)Her name is Im Chaem, and she was a Khmer Rouge district chief in the late 1970s. Media reports have speculated she could be one of the five names on the list for prosecution.
Robert Carmichael, VOA
Phnom Penh Friday, 16 April 2010
On the outskirts of the former Khmer Rouge stronghold of Anlong Veng sits the compound of the movement's last leader, Ta Mok.
Ta Mok, who died in jail awaiting trial four years ago, was a terrifying figure in Cambodia, but he was much admired here, one of the Khmer Rouge's last strongholds.
Recently, his home saw the first reconciliation meeting of former Khmer Rouge cadres and the group's victims.
Cambodian-American lawyer Daravuth Seng runs the Center for Justice and Reconciliation, which organized the meeting. He says the gathering aims to get Khmer Rouge members and their victims to talk to each other to promote understanding.
From that understanding, he says, reconciliation can come.
"When we are talking about reconciliation, it is reconciliation of a nation, and with the Cambodian context that must include a lot of the former perpetrators as well. And in one sense we're all victims in this process."
From 1975 to 1979, the ultra-Maoist Khmer Rouge, led by Pol Pot, were responsible for the deaths of more than a million Cambodians - from disease, overwork or execution.
Around 150 former Khmer Rouge and some of their families gathered here as well as a small group of Buddhist monks. Several police attended, along with representatives from the international tribunal that is trying five Khmer Rouge leaders.
It is not long before the Khmer Rouge raise their main concern. They have heard the tribunal has a secret list of five more it wants to prosecute.
They say that violates a pledge they received when they surrendered in 1998 that there would be no losers from their defections.
An elderly woman addresses the tribunal staff.
Her name is Im Chaem, and she was a Khmer Rouge district chief in the late 1970s. Media reports have speculated she could be one of the five names on the list for prosecution.
She wants the prosecutions to end with the five people already in custody.
She says at one time the tribunal said only five were suspected, and now it says another five. This made all the elderly people who were engaged in the war feel unsafe. She says they do not know when will be their turn because they lived and served during that time. Even though Pol Pot died already, there might be another five and then five more and then 10?
Tribunal spokesman Lars Olsen says today is unusual since most Cambodians want to know why so few Khmer Rouge are being held accountable.
"Here it is 'Why do you want to prosecute more? It should be enough with the five, don't stir up everything after we have reintegrated.' So this is the major difference."
The trial of one Khmer Rouge leader ended last year and a verdict is expected in the coming months. Four others are in prison and are expected to face trial next year. Most of the group's senior leaders, however, died long before the tribunal began its work a few years ago.
By the end of the day, participants have discussed the meaning of reconciliation, justice and reintegration. There is broad agreement that the leaders currently in jail ought to be prosecuted, but no one else.
Participants are also tired of being referred to as "former Khmer Rouge". They say the term is equated with murder and oppression, which is unfair to their children. Far better, they say, that all are called Cambodian.
And they recognize their lives have improved since they defected. One attendee says families used to live in the mountains and were unable to share a meal together. Now their children have schooling, and people have access to health services and good roads.
In short, they want peace and more economic development for this impoverished part of Cambodia. It is time, they say, to look to the future.
Organizer Daravuth Seng says the day went better than he expected. Former Khmer Rouge turned up, engaged, and spoke.
They listened as a member of a victims' association told them that the Khmer Rouge - responsible for the deaths of perhaps 2 million Cambodians - killed his parents.
Daravuth Seng says one or two people even showed remorse.
A central purpose of the reconciliation effort is to grasp why they joined the Khmer Rouge.
"If we are to say never again, we really need to understand both sides, to understand the way these folks are perceiving the world."
Seng says the day's event is not an end in itself, but the beginning of steps toward reconciliation.
--------
អន្លង់វែងជាកន្លែងបង្ហាញពីការផ្សះផ្សាជាតិ
ដោយ លោក Robert Carmichael វីអួអេ ខ្មែរ
អន្លង់វែង កម្ពុជា ថ្ងៃសុក្រ, 16 ខែមេសា 2010
នៅ ឆ្នាំ១៩៩៨ ទីប្រជុំជនអន្លង់វែង នៅភាគពាយព្យប្រទេសកម្ពុជាបានក្លាយជាទីតាំងរឹងមាំចុងក្រោយរបស់ ពួកខ្មែរក្រហម ដែលបានចុះចូលជាមួយរដ្ឋាភិបាល។
កាលពីពេលថ្មីៗនេះ សហគមន៍នោះជាកន្លែងនៃការខិតខំប្រឹងប្រែងថ្មីមួយដើម្បីជួយធ្វើ ឲ្យមានការផ្សះផ្សារជាតិនិងយុត្តិធ៌មក្នុងតំបន់នោះ។
នៅខាងក្រៅនៃទីតាំងដ៏រឹងមាំអន្លង់វែងរបស់ពួកខ្មែរក្រហមមានផ្ទះរបស់តាម៉ុក មេដឹកនាំចុងក្រោយរបស់ចលនានោះ។
តាម៉ុក ដែលបានស្លាប់ក្នុងគុក កាលពី៤ឆ្នាំមុននៅពេលកំពុងរង់ចាំការកាត់ទោសជាមនុស្សដ៏កំណាច ម្នាក់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក៏ប៉ុន្តែគាត់បានទទួលការកោតសរសើរយ៉ាងខ្លាំងនៅទីកន្លែងនេះ ដែលជាទីតាំងដ៏រឹងមាំចុងក្រោយបំផុតមួយនៃទីតាំងដ៏រឹងមាំចុង ក្រោយបំផុតនានារបស់ពួកខ្មែរក្រហម។
កាល ពីពេលថ្មីៗនេះ ផ្ទះរបស់គាត់បានឃើញការប្រជុំផ្សះផ្សារជាតិលើកតំបូងរបស់ពួក កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម ហើយនិងក្រុមជនរងគ្រោះ។
លោក Daravuth Seng ជា មេធាវីអាមេរិកាំងដើមកំណើតខ្មែរ ដែលដឹកនាំមជ្ឈមណ្ឌលយុត្តិធម៌និងការផ្សះផ្សារជាតិដែលបានរៀបចំ ចាត់ចែងការជួបប្រជុំនេះ។ លោកនិយាយថា៖ ការជួបប្រជុំនេះ មានគោលបំណងធ្វើឲ្យពួកខ្មែរក្រហមនិងពួកជនរងគ្រោះរបស់ពួកគេ និយាយគ្នាដើម្បីឲ្យយល់គ្នា កាន់តែច្រើនឡើង ។
លោកនិយាយទៀតថា ដោយសារការយល់គ្នានេះ ទើបការផ្សះផ្សារអាចកើត (មាន) ឡើងបាន។
នៅ ពេលដែលយើងនិយាយអំពីការផ្សះផ្សារ វាជាការផ្សះផ្សាររបស់ជាតិ ហើយជាមួយបរិបទកម្ពុជា កិច្ចប្រជុំនេះត្រូវរួមបញ្ចូលអតីតពួកអ្នកប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ កម្មយ៉ាងច្រើនដែរ។ ហើយក្នុងអត្ថន័យមួយ យើងទាំងអស់គ្នាជាជនរងគ្រោះនៅក្នុងដំណើរការនេះ។
ចាប់ ពីឆ្នាំ១៩៧៥ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ ពួកខ្មែរក្រហមប្រកាន់លទ្ធិម៉ៅនិយមជ្រុលដែលដឹកនាំដោយប៉ុល ពត ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវចំពោះការស្លាប់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាជាង១លាន នាក់ ដោយសារជំងឺ ការធ្វើការជាទំងន់ ឬសម្លាប់ចោល។
អតីត ខ្មែរក្រហមប្រហែល១៥០នាក់ហើយនិងគ្រួសារខ្លះរបស់ពួកគេ បានជួបជុំគ្នានៅទីនេះ ដោយមានព្រះសង្ឃ១ក្រុមតូច។ ភ្នាក់ងារប៉ូលិសមួយចំនួនបានចូលរួមជាមួយពួកតំណាងពីតុលាការ អន្តរជាតិដែលកំពុងកាត់ទោសពួកមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម៥នាក់។
មិន យូរប៉ុន្មានក្រោយពីពួកគេបានឮថា តុលាការមានបញ្ជីឈ្មោះសម្ងាត់របស់ពួកខ្មែរក្រហម៥នាក់ទៀត ដែលតុលាការចង់កាត់ទោស ទើបសមាជិកអតីតខ្មែរក្រហមទាំងនោះបានបង្ហាញការព្រួយបារម្មណ៍កាន់ តែខ្លាំងឡើង។
ពួក គេនិយាយថា នេះជាការរំលោភការសន្យាដែលពួកគេបានទទួលនៅពេលដែលពួកគេចុះចូល នៅឆ្នាំ១៩៩៨ថា នឹងមិនមានអ្នកចាញ់ពីការចុះចូលរបស់ពួកគេទេ។
ស្រ្តី ចំណាស់ម្នាក់និយាយទៅកាន់បុគ្គលិកតុលាការ។ គាត់ឈ្មោះ អ៊ឹម ចែម ជាប្រធានស្រុករបស់ពួកខ្មែរក្រហមក្នុងចុងទសវត្សរ៍១៩៧០។ សេចក្តីរាយការណ៍បណ្តាញផ្សាយព័ត៌មាន បានប៉ាន់ស្មានថា គាត់អាចជាមនុស្សម្នាក់ក្នុងចំណោមមនុស្ស៥នាក់នៅក្នុងបញ្ជី សម្រាប់កាត់ទោស។
គាត់ចង់ឲ្យការកាត់ទោសបញ្ចប់ជាមួយមនុស្ស៥នាក់ដែលស្ថិតក្នុងការឃុំឃាំងរួចហើយ។
គាត់ និយាយថា បើម្តងសង្ស័យ៥នាក់ ម្តងទៀតសង្ស័យ៥នាក់ទៀត អញ្ចឹងការព្រួយបារម្មណ៍របស់យើងខ្ញុំទាំងចាស់ៗ និយាយរួមជំនាន់ចាស់ៗដែលកើតមកក្នុងសង្គ្រាមខ្មែរក្រហមនោះនេះហើយ ជាការព្រួយបារម្មណ៍ថា នឹងថ្ងៃណាជាប់មកខ្លួន ពីព្រោះខ្លួននៅសង្គមនោះដែរ នៅក្នុងជំនាន់នោះដែរពិតមែនតែមានមេប៉ុល ពត ដឹកនាំ គាត់ស្លាប់ទៅបាត់ហើយ តែក្រែងលោមានម្តង៥នាក់ហើយម្តង១០អីទៀត។
លោក Lars Olson អ្នក នាំពាក្យតុលាការ និយាយថា ថ្ងៃនេះជាថ្ងៃមិនធម្មតាទេពីព្រោះប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាស្ទើរតែ ទាំងអស់ចង់ដឹងថា តើហេតុអ្វីបានជាមានពួកខ្មែរក្រហមតែប៉ុន្មាននាក់ប៉ុណ្ណោះ ដែលត្រូវទទួលខុសត្រូវ។
«នៅត្រង់ចំណុចនេះគឺថា ហេតុអ្វីបានជាអស់លោកអ្នកចង់កាត់ទោសមនុស្សច្រើនថែមទៀត? កាត់ ទោសមនុស្ស៥នាក់គួរតែគ្រប់គ្រាន់ហើយ កុំបង្កើតបញ្ហាទៀតបន្ទាប់ពីយើងបានចូលមករស់នៅក្នុងសង្គមសាជា ថ្មី។ គឺនេះហើយដែលជាការខ្វែងគំនិតយ៉ាងខ្លាំងមួយនោះ»។
ការ កាត់ទោសមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមម្នាក់បានបញ្ចប់កាលពីឆ្នាំទៅ ហើយសាលក្រមត្រូវគេរំពឹងនឹងចេញក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានខែទៀតនេះ។ មេដឹកនាំខ្មែរក្រហមបួននាក់ទៀតបានស្ថិតនៅក្នុងគុក ហើយត្រូវគេរំពឹងនឹងប្រឈមមុខការកាត់ទោសនៅឆ្នាំក្រោយ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់របស់ក្រុមនោះភាគច្រើន បានស្លាប់មុនពេលតុលាការបានចាប់ផ្តើមការងាររបស់ខ្លួនកាលពី៣-៤ឆ្នាំមុន។
នៅ ពេលបញ្ចប់ថ្ងៃនោះ ពួកអ្នកចូលរួមបានពិភាក្សាអំពីអត្ថន័យនៃការផ្សះផ្សារយុត្តិ ធម៌និងសមាហរណកម្មឡើងវិញ។ មានការព្រមព្រាងគ្នាដ៏ទូលំទូលាយថា ពួកមេដឹកនាំនៅក្នុងគុកនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ គួរយកទៅកាត់ទោស ក៏ប៉ុន្តែមិនមានអ្នកផ្សេងទៀតត្រូវយកមកកាត់ទោសទេ។
ពួកអ្នកចូលរួម ក៏ មាន ការធុញទ្រាន់ការនិយាយសំដៅដល់ពួកគេថា ជាអតីតខ្មែរក្រហម។ ពួកគេ និយាយថា ពាក្យនេះមានន័យដូចគ្នានឹងឃាតកម្មនិងការជិះជាន់សង្កត់សង្កិន ដែលជាការមិនត្រឹមត្រូវដល់កូនចៅរបស់ពួកគេ។ ពួកគេនិយាយទៀតថា ជាការប្រសើរ គេគួរហៅពួកគេថា ជនជាតិកម្ពុជា។
ហើយ ពួកគេទទួលស្គាល់ថា ជីវភាពរស់នៅរបស់ពួកគេបានល្អប្រសើរគ្រាន់បើចាប់តាំងពីពួកគេ ចុះចូលជាមួយរដ្ឋាភិបាល។ អ្នកចូលរួមការប្រជុំនោះម្នាក់និយាយថា ក្រុមគ្រួសារធ្លាប់រស់នៅលើភ្នំហើយពួកគេមិនអាចចែករំលែកម្ហូប អាហារឲ្យគ្នាបានទេ។ ឥឡូវនេះ កូនចៅរបស់ពួកគេ បានទៅសាលារៀន ហើយប្រជាពលរដ្ឋមានសេវាកម្មថែទាំសុខភាពហើយមានផ្លូវថ្នល់ល្អ។
និយាយ ឱ្យខ្លីពួកគេចង់បានសន្តិភាពនិងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចកាន់តែ ច្រើនឡើងថែមទៀតសម្រាប់ផ្នែកដ៏ក្រីក្រនៃប្រទេសកម្ពុជានេះ។ ពួកគេនិយាយថា គេគួរចំណាយពេលវេលាដើម្បីមើលពេលអនាគត។
លោក Daravuth Seng អ្នក រៀបចំចាត់ចែងការប្រជុំនេះនិយាយថា កិច្ចប្រជុំនេះធ្វើបានល្អប្រសើរជាងការដែលលោករំពឹងទុកទៅទៀត។ អតីតខ្មែរក្រហមបានលេចមុខមកចូលរួម ហើយនឹងនិយាយ។
ពួក គេបានស្តាប់នៅពេលដែលសមាជិកម្នាក់នៃសមាគមរបស់ជនរងគ្រោះបាន ប្រាប់ពួកគេថា ខ្មែរក្រហម ដែលជាអ្នកទទួលខុសត្រូវចំពោះការស្លាប់របស់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ជិត២លាននាក់នោះ សម្លាប់ឪពុកម្តាយរបស់លោក។
លោក Daravuth Seng និយាយទៀតថា ខ្មែរក្រហមម្នាក់ឬពីរនាក់ បានបង្ហាញនូវវិប្បដិសារី។ គោលបំណងសំខាន់នៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងផ្សះផ្សារ គឺឲ្យយល់ថា តើហេតុអ្វីបានជាពួកគេចូលជាមួយពួកខ្មែរក្រហម។
«ប្រសិនបើយើងនិយាយថាមិនចង់ឲ្យអំពើប្រល័យពូជសាសន៍នេះកើតមាន ឡើងម្តងទៀតយើងប្រាកដជាចាំបាច់យល់ភាគីទាំង២ដើម្បីឲ្យយល់ពីរបៀបដែលមនុស្សទាំងនោះឆ្វេងយល់អំពីពិភពលោក»។
លោក Seng និយាយ ទៀតថា ពិធីនៅថ្ងៃនេះ មិនមែនជាទីបញ្ចប់ទេ គឺគ្រាន់តែជាជំហាននៃការចាប់ផ្តើមឆ្ពោះទៅកាន់ការផ្សះផ្សារ ជាតិ៕
Robert Carmichael, VOA
Phnom Penh Friday, 16 April 2010
"When we are talking about reconciliation, it is reconciliation of a nation, and with the Cambodian context that must include a lot of the former perpetrators as well. And in one sense we're all victims in this process."In 1998 the town of Anlong Veng in Cambodia's northwest became the last stronghold of the Khmer Rouge to surrender to the government. Recently, the community was the scene of a new effort to help bring reconciliation and justice to the region.
On the outskirts of the former Khmer Rouge stronghold of Anlong Veng sits the compound of the movement's last leader, Ta Mok.
Ta Mok, who died in jail awaiting trial four years ago, was a terrifying figure in Cambodia, but he was much admired here, one of the Khmer Rouge's last strongholds.
Recently, his home saw the first reconciliation meeting of former Khmer Rouge cadres and the group's victims.
Cambodian-American lawyer Daravuth Seng runs the Center for Justice and Reconciliation, which organized the meeting. He says the gathering aims to get Khmer Rouge members and their victims to talk to each other to promote understanding.
From that understanding, he says, reconciliation can come.
"When we are talking about reconciliation, it is reconciliation of a nation, and with the Cambodian context that must include a lot of the former perpetrators as well. And in one sense we're all victims in this process."
From 1975 to 1979, the ultra-Maoist Khmer Rouge, led by Pol Pot, were responsible for the deaths of more than a million Cambodians - from disease, overwork or execution.
Around 150 former Khmer Rouge and some of their families gathered here as well as a small group of Buddhist monks. Several police attended, along with representatives from the international tribunal that is trying five Khmer Rouge leaders.
It is not long before the Khmer Rouge raise their main concern. They have heard the tribunal has a secret list of five more it wants to prosecute.
They say that violates a pledge they received when they surrendered in 1998 that there would be no losers from their defections.
An elderly woman addresses the tribunal staff.
Her name is Im Chaem, and she was a Khmer Rouge district chief in the late 1970s. Media reports have speculated she could be one of the five names on the list for prosecution.
She wants the prosecutions to end with the five people already in custody.
She says at one time the tribunal said only five were suspected, and now it says another five. This made all the elderly people who were engaged in the war feel unsafe. She says they do not know when will be their turn because they lived and served during that time. Even though Pol Pot died already, there might be another five and then five more and then 10?
Tribunal spokesman Lars Olsen says today is unusual since most Cambodians want to know why so few Khmer Rouge are being held accountable.
"Here it is 'Why do you want to prosecute more? It should be enough with the five, don't stir up everything after we have reintegrated.' So this is the major difference."
The trial of one Khmer Rouge leader ended last year and a verdict is expected in the coming months. Four others are in prison and are expected to face trial next year. Most of the group's senior leaders, however, died long before the tribunal began its work a few years ago.
By the end of the day, participants have discussed the meaning of reconciliation, justice and reintegration. There is broad agreement that the leaders currently in jail ought to be prosecuted, but no one else.
Participants are also tired of being referred to as "former Khmer Rouge". They say the term is equated with murder and oppression, which is unfair to their children. Far better, they say, that all are called Cambodian.
And they recognize their lives have improved since they defected. One attendee says families used to live in the mountains and were unable to share a meal together. Now their children have schooling, and people have access to health services and good roads.
In short, they want peace and more economic development for this impoverished part of Cambodia. It is time, they say, to look to the future.
Organizer Daravuth Seng says the day went better than he expected. Former Khmer Rouge turned up, engaged, and spoke.
They listened as a member of a victims' association told them that the Khmer Rouge - responsible for the deaths of perhaps 2 million Cambodians - killed his parents.
Daravuth Seng says one or two people even showed remorse.
A central purpose of the reconciliation effort is to grasp why they joined the Khmer Rouge.
"If we are to say never again, we really need to understand both sides, to understand the way these folks are perceiving the world."
Seng says the day's event is not an end in itself, but the beginning of steps toward reconciliation.
--------
អន្លង់វែងជាកន្លែងបង្ហាញពីការផ្សះផ្សាជាតិ
ដោយ លោក Robert Carmichael វីអួអេ ខ្មែរ
អន្លង់វែង កម្ពុជា ថ្ងៃសុក្រ, 16 ខែមេសា 2010
«ប្រសិនបើយើងនិយាយថាមិនចង់ឲ្យអំពើប្រល័យពូជសាសន៍នេះកើតមាន ឡើងម្តងទៀតយើងប្រាកដជាចាំបាច់យល់ភាគីទាំង២ដើម្បីឲ្យយល់ពី របៀបដែលមនុស្សទាំងនោះឆ្វេងយល់អំពីពិភពលោក»។ប្រែសម្រួលដោយលោក ជឹង ប៉ូជីន
នៅ ឆ្នាំ១៩៩៨ ទីប្រជុំជនអន្លង់វែង នៅភាគពាយព្យប្រទេសកម្ពុជាបានក្លាយជាទីតាំងរឹងមាំចុងក្រោយរបស់ ពួកខ្មែរក្រហម ដែលបានចុះចូលជាមួយរដ្ឋាភិបាល។
កាលពីពេលថ្មីៗនេះ សហគមន៍នោះជាកន្លែងនៃការខិតខំប្រឹងប្រែងថ្មីមួយដើម្បីជួយធ្វើ ឲ្យមានការផ្សះផ្សារជាតិនិងយុត្តិធ៌មក្នុងតំបន់នោះ។
នៅខាងក្រៅនៃទីតាំងដ៏រឹងមាំអន្លង់វែងរបស់ពួកខ្មែរក្រហមមានផ្ទះរបស់តាម៉ុក មេដឹកនាំចុងក្រោយរបស់ចលនានោះ។
តាម៉ុក ដែលបានស្លាប់ក្នុងគុក កាលពី៤ឆ្នាំមុននៅពេលកំពុងរង់ចាំការកាត់ទោសជាមនុស្សដ៏កំណាច ម្នាក់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក៏ប៉ុន្តែគាត់បានទទួលការកោតសរសើរយ៉ាងខ្លាំងនៅទីកន្លែងនេះ ដែលជាទីតាំងដ៏រឹងមាំចុងក្រោយបំផុតមួយនៃទីតាំងដ៏រឹងមាំចុង ក្រោយបំផុតនានារបស់ពួកខ្មែរក្រហម។
កាល ពីពេលថ្មីៗនេះ ផ្ទះរបស់គាត់បានឃើញការប្រជុំផ្សះផ្សារជាតិលើកតំបូងរបស់ពួក កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម ហើយនិងក្រុមជនរងគ្រោះ។
លោក Daravuth Seng ជា មេធាវីអាមេរិកាំងដើមកំណើតខ្មែរ ដែលដឹកនាំមជ្ឈមណ្ឌលយុត្តិធម៌និងការផ្សះផ្សារជាតិដែលបានរៀបចំ ចាត់ចែងការជួបប្រជុំនេះ។ លោកនិយាយថា៖ ការជួបប្រជុំនេះ មានគោលបំណងធ្វើឲ្យពួកខ្មែរក្រហមនិងពួកជនរងគ្រោះរបស់ពួកគេ និយាយគ្នាដើម្បីឲ្យយល់គ្នា កាន់តែច្រើនឡើង ។
លោកនិយាយទៀតថា ដោយសារការយល់គ្នានេះ ទើបការផ្សះផ្សារអាចកើត (មាន) ឡើងបាន។
នៅ ពេលដែលយើងនិយាយអំពីការផ្សះផ្សារ វាជាការផ្សះផ្សាររបស់ជាតិ ហើយជាមួយបរិបទកម្ពុជា កិច្ចប្រជុំនេះត្រូវរួមបញ្ចូលអតីតពួកអ្នកប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ កម្មយ៉ាងច្រើនដែរ។ ហើយក្នុងអត្ថន័យមួយ យើងទាំងអស់គ្នាជាជនរងគ្រោះនៅក្នុងដំណើរការនេះ។
ចាប់ ពីឆ្នាំ១៩៧៥ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ ពួកខ្មែរក្រហមប្រកាន់លទ្ធិម៉ៅនិយមជ្រុលដែលដឹកនាំដោយប៉ុល ពត ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវចំពោះការស្លាប់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាជាង១លាន នាក់ ដោយសារជំងឺ ការធ្វើការជាទំងន់ ឬសម្លាប់ចោល។
អតីត ខ្មែរក្រហមប្រហែល១៥០នាក់ហើយនិងគ្រួសារខ្លះរបស់ពួកគេ បានជួបជុំគ្នានៅទីនេះ ដោយមានព្រះសង្ឃ១ក្រុមតូច។ ភ្នាក់ងារប៉ូលិសមួយចំនួនបានចូលរួមជាមួយពួកតំណាងពីតុលាការ អន្តរជាតិដែលកំពុងកាត់ទោសពួកមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម៥នាក់។
មិន យូរប៉ុន្មានក្រោយពីពួកគេបានឮថា តុលាការមានបញ្ជីឈ្មោះសម្ងាត់របស់ពួកខ្មែរក្រហម៥នាក់ទៀត ដែលតុលាការចង់កាត់ទោស ទើបសមាជិកអតីតខ្មែរក្រហមទាំងនោះបានបង្ហាញការព្រួយបារម្មណ៍កាន់ តែខ្លាំងឡើង។
ពួក គេនិយាយថា នេះជាការរំលោភការសន្យាដែលពួកគេបានទទួលនៅពេលដែលពួកគេចុះចូល នៅឆ្នាំ១៩៩៨ថា នឹងមិនមានអ្នកចាញ់ពីការចុះចូលរបស់ពួកគេទេ។
ស្រ្តី ចំណាស់ម្នាក់និយាយទៅកាន់បុគ្គលិកតុលាការ។ គាត់ឈ្មោះ អ៊ឹម ចែម ជាប្រធានស្រុករបស់ពួកខ្មែរក្រហមក្នុងចុងទសវត្សរ៍១៩៧០។ សេចក្តីរាយការណ៍បណ្តាញផ្សាយព័ត៌មាន បានប៉ាន់ស្មានថា គាត់អាចជាមនុស្សម្នាក់ក្នុងចំណោមមនុស្ស៥នាក់នៅក្នុងបញ្ជី សម្រាប់កាត់ទោស។
គាត់ចង់ឲ្យការកាត់ទោសបញ្ចប់ជាមួយមនុស្ស៥នាក់ដែលស្ថិតក្នុងការឃុំឃាំងរួចហើយ។
គាត់ និយាយថា បើម្តងសង្ស័យ៥នាក់ ម្តងទៀតសង្ស័យ៥នាក់ទៀត អញ្ចឹងការព្រួយបារម្មណ៍របស់យើងខ្ញុំទាំងចាស់ៗ និយាយរួមជំនាន់ចាស់ៗដែលកើតមកក្នុងសង្គ្រាមខ្មែរក្រហមនោះនេះហើយ ជាការព្រួយបារម្មណ៍ថា នឹងថ្ងៃណាជាប់មកខ្លួន ពីព្រោះខ្លួននៅសង្គមនោះដែរ នៅក្នុងជំនាន់នោះដែរពិតមែនតែមានមេប៉ុល ពត ដឹកនាំ គាត់ស្លាប់ទៅបាត់ហើយ តែក្រែងលោមានម្តង៥នាក់ហើយម្តង១០អីទៀត។
លោក Lars Olson អ្នក នាំពាក្យតុលាការ និយាយថា ថ្ងៃនេះជាថ្ងៃមិនធម្មតាទេពីព្រោះប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាស្ទើរតែ ទាំងអស់ចង់ដឹងថា តើហេតុអ្វីបានជាមានពួកខ្មែរក្រហមតែប៉ុន្មាននាក់ប៉ុណ្ណោះ ដែលត្រូវទទួលខុសត្រូវ។
«នៅត្រង់ចំណុចនេះគឺថា ហេតុអ្វីបានជាអស់លោកអ្នកចង់កាត់ទោសមនុស្សច្រើនថែមទៀត? កាត់ ទោសមនុស្ស៥នាក់គួរតែគ្រប់គ្រាន់ហើយ កុំបង្កើតបញ្ហាទៀតបន្ទាប់ពីយើងបានចូលមករស់នៅក្នុងសង្គមសាជា ថ្មី។ គឺនេះហើយដែលជាការខ្វែងគំនិតយ៉ាងខ្លាំងមួយនោះ»។
ការ កាត់ទោសមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមម្នាក់បានបញ្ចប់កាលពីឆ្នាំទៅ ហើយសាលក្រមត្រូវគេរំពឹងនឹងចេញក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានខែទៀតនេះ។ មេដឹកនាំខ្មែរក្រហមបួននាក់ទៀតបានស្ថិតនៅក្នុងគុក ហើយត្រូវគេរំពឹងនឹងប្រឈមមុខការកាត់ទោសនៅឆ្នាំក្រោយ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់របស់ក្រុមនោះភាគច្រើន បានស្លាប់មុនពេលតុលាការបានចាប់ផ្តើមការងាររបស់ខ្លួនកាលពី៣-៤ឆ្នាំមុន។
នៅ ពេលបញ្ចប់ថ្ងៃនោះ ពួកអ្នកចូលរួមបានពិភាក្សាអំពីអត្ថន័យនៃការផ្សះផ្សារយុត្តិ ធម៌និងសមាហរណកម្មឡើងវិញ។ មានការព្រមព្រាងគ្នាដ៏ទូលំទូលាយថា ពួកមេដឹកនាំនៅក្នុងគុកនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ គួរយកទៅកាត់ទោស ក៏ប៉ុន្តែមិនមានអ្នកផ្សេងទៀតត្រូវយកមកកាត់ទោសទេ។
ពួកអ្នកចូលរួម ក៏ មាន ការធុញទ្រាន់ការនិយាយសំដៅដល់ពួកគេថា ជាអតីតខ្មែរក្រហម។ ពួកគេ និយាយថា ពាក្យនេះមានន័យដូចគ្នានឹងឃាតកម្មនិងការជិះជាន់សង្កត់សង្កិន ដែលជាការមិនត្រឹមត្រូវដល់កូនចៅរបស់ពួកគេ។ ពួកគេនិយាយទៀតថា ជាការប្រសើរ គេគួរហៅពួកគេថា ជនជាតិកម្ពុជា។
ហើយ ពួកគេទទួលស្គាល់ថា ជីវភាពរស់នៅរបស់ពួកគេបានល្អប្រសើរគ្រាន់បើចាប់តាំងពីពួកគេ ចុះចូលជាមួយរដ្ឋាភិបាល។ អ្នកចូលរួមការប្រជុំនោះម្នាក់និយាយថា ក្រុមគ្រួសារធ្លាប់រស់នៅលើភ្នំហើយពួកគេមិនអាចចែករំលែកម្ហូប អាហារឲ្យគ្នាបានទេ។ ឥឡូវនេះ កូនចៅរបស់ពួកគេ បានទៅសាលារៀន ហើយប្រជាពលរដ្ឋមានសេវាកម្មថែទាំសុខភាពហើយមានផ្លូវថ្នល់ល្អ។
និយាយ ឱ្យខ្លីពួកគេចង់បានសន្តិភាពនិងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចកាន់តែ ច្រើនឡើងថែមទៀតសម្រាប់ផ្នែកដ៏ក្រីក្រនៃប្រទេសកម្ពុជានេះ។ ពួកគេនិយាយថា គេគួរចំណាយពេលវេលាដើម្បីមើលពេលអនាគត។
លោក Daravuth Seng អ្នក រៀបចំចាត់ចែងការប្រជុំនេះនិយាយថា កិច្ចប្រជុំនេះធ្វើបានល្អប្រសើរជាងការដែលលោករំពឹងទុកទៅទៀត។ អតីតខ្មែរក្រហមបានលេចមុខមកចូលរួម ហើយនឹងនិយាយ។
ពួក គេបានស្តាប់នៅពេលដែលសមាជិកម្នាក់នៃសមាគមរបស់ជនរងគ្រោះបាន ប្រាប់ពួកគេថា ខ្មែរក្រហម ដែលជាអ្នកទទួលខុសត្រូវចំពោះការស្លាប់របស់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ជិត២លាននាក់នោះ សម្លាប់ឪពុកម្តាយរបស់លោក។
លោក Daravuth Seng និយាយទៀតថា ខ្មែរក្រហមម្នាក់ឬពីរនាក់ បានបង្ហាញនូវវិប្បដិសារី។ គោលបំណងសំខាន់នៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងផ្សះផ្សារ គឺឲ្យយល់ថា តើហេតុអ្វីបានជាពួកគេចូលជាមួយពួកខ្មែរក្រហម។
«ប្រសិនបើយើងនិយាយថាមិនចង់ឲ្យអំពើប្រល័យពូជសាសន៍នេះកើតមាន ឡើងម្តងទៀតយើងប្រាកដជាចាំបាច់យល់ភាគីទាំង២ដើម្បីឲ្យយល់ពីរបៀបដែលមនុស្សទាំងនោះឆ្វេងយល់អំពីពិភពលោក»។
លោក Seng និយាយ ទៀតថា ពិធីនៅថ្ងៃនេះ មិនមែនជាទីបញ្ចប់ទេ គឺគ្រាន់តែជាជំហាននៃការចាប់ផ្តើមឆ្ពោះទៅកាន់ការផ្សះផ្សារ ជាតិ៕
6 comments:
I don't know about you, but a village chief sounds to me like a small fish to go after - especially when we have maha super ascha commander who were neak klang of the eastern front like Sena Badass Duckau Uoin Si or executive director of execution center 5 Hour thirst drive.
I understand these major commander are now in big places, justice escape Khmer again.
10% of Khmer rouges were NOT bad neither killer.
Yes, all regional leaders, including army commanders and prison officers in charge of all regions needed to be called for investigation, so that killingfield can be cleared.
Kaun khmer
i think more people will come out and cooperate in answering the questions of the court if they know their safety is not threatened or jeopardized, etc... you know to understand that fear of incrimation, repercussion, etc, will keep people who have good knowledge of this away if the court doesn't warranty or guarantee their safety, etc..., really! think about it! if you want people to cooperate in this matter to bring justice to the victims, there must be a way for everyone to feel safe and protected by the law, etc... violence does not solve violence, really. this is where forgive and reconciliation comes into play. please be very educated and understanding for only being blinded is a disservice or a detriment to all of this.
THAT'S UNDERSTANDABLE FOR RECONCILIATION BUT SOME KHMER ROUGE LEADERS MUST ACCOUNTABLE FOR THE CRIME IN THEIR REGIME. NO NO EXCUSE. ALMOST 2 MILLIONS PEOPLE DIED WITHOUT JUSTICE.
"Three things cannot be long hidden: Huynh Sen, Chea Sim and Haing Samrin." Victim of KR
Post a Comment