Banteay Srei lintel at the Guimet Museum in Paris, France (Photo: Musée Guimet)The head of Egypt's Supreme Council of Antiquities, Zahi Hawass, has made it his mission to track down Egyptian antiquities he believes were wrongly removed from the nation and to bring them home.
Suzanne Presto, VOA
Washington Tuesday, 13 April 2010
Hawass beamed with pride and pleasure in Washington last month when he accepted the return of an apparently smuggled ancient Egyptian coffin that a U.S. customs agent had intercepted at Miami airport.
"People can think that the best moment in the life of an archaeologist is actually to discover something, but for me, the best thing is to return something to Egypt."
If that is the case, Hawass has experienced many best moments. By his count, he has overseen the return of 31,000 objects since 2002. Such artifacts are intercepted as they are illicitly smuggled across borders; some are identified as they are readied for the auction block; some are retrieved from the halls and walls of world-renowned museums.
To Hawass, each return is a victory, not just for Egypt, but for all mankind.
"This is not our heritage. It is the heritage of the human being all over the world."
Ironically, that is the same argument made by those in the art world who oppose the idea of taking artifacts out of international museums and returning them to their places of origin.
"We all own antiquity or have responsibility for stewarding the past into the future."
Art Institute of Chicago Director James Cuno is the author of the book "Who Owns Antiquity?". He agrees with Hawass that antiquity belongs to all human kind.
"This is a joint responsibility. It is not the responsibility of a single nation state."
But Egypt is not alone in this pursuit; from Nigeria to Greece to Peru, nations are demanding the repatriation of cultural works.
But that is not simple, says lawyer Tess Davis, the assistant director of Heritage Watch and executive director of the Lawyers' Committee for Cultural Heritage Preservation.
"You have a museum that says 'I purchased this. I paid good money for this. I am the rightful owner.' You have a country that says 'This antiquity, this piece of art, this comes from our country. We are the rightful owner.'"
Take the case of the Parthenon Sculptures, more commonly known as the Elgin Marbles. The elaborate marble carvings adorned the Parthenon temple in Athens for more than 2,000 years.
By 1800, the Parthenon was in a state of ruin. Around that time, Britain's Ambassador to the Ottoman Empire, Thomas Bruce, the Earl of Elgin, asked Athen's Ottoman occupiers for permission to take some of the sculptures.
They have been displayed at the British Museum in London for nearly 200 years. Last year, more than five-million people visited the international museum. But the Greek government wants the marbles to be reunited with other Parthenon Sculptures at a new Acropolis museum in Athens.
Davis says it is a tricky issue.
"I think, morally, a lot of people would think the Elgin Marbles are the property of Greece, but legally, most people agree that they are the property of England."
Cuno argues there is really no basis to decide if a nation has a compelling moral case. He says decisions about repatriation should come down to whether a law has been broken.
"Otherwise it is a matter of going back and rewriting history."
Cuno points out modern-day Greece was not formed until decades after the sculptures were removed. He says the present focus on Athenian culture is at the expense of other cultures that hold ties to Greek history.
"That forces us to look upon the past in ways that are not true to the past. It is putting territorialized identities on the past when the past did not have those identities."
Cuno says there is an added value in seeing works of shared cultural heritage in an international museum, where the viewer can understand the world is diverse and has forever been in contact with itself.
"When you are at a museum like the British Museum and you are looking at the Parthenon marbles, you can recall from neighboring galleries the visual effect of Egyptian sculpture or of subsequent Roman sculpture or of contemporaneous Chinese sculpture..."
This is the idea of the so-called "universal museum."
"If we are ever going to make that idea true, then we need to make sure someone in Phnom Penh, Cambodia, can go into a museum and see examples of American and French and Japanese art, which is not the case. It has been a very one-sided path up to now."
Davis and Cuno agree that loans of artifacts and antiquities are a prime way for people throughout the world, and not just those in Western capitals, to enjoy and be inspired by the cultural works.
And for those who fear that by returning one iconic item museums could open themselves up to forfeiting their antiquities collections, Davis points out New York's Metropolitan Museum of Art has repatriated objects and its 600,000 square-meter building remains full of priceless treasures.
------
ការប្រមូលវត្ថុបុរាណទុកក្នុងសារមន្ទីរ
ដោយ Suzanne Presto, VOA
វ៉ាស៊ីនតោន ថ្ងៃច័ន្ទ, 12 ខែមេសា 2010
ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាកំពូលអេហ្ស៊ីប ខាងបូរាណវត្ថុ ហៅ Supreme Council of Antiquities លោក Zahi Hawass បានចាត់ទុកបេសកកម្មរបស់លោកជាការតាមដានរកវត្ថុបូរាណអេហ្ស៊ីប ដោយលោកមានជំនឿថា បានត្រូវយកចេញដោយខុសច្បាប់ពីប្រទេសអេហ្ស៊ីប ហើយលោកចង់យកវត្ថុទាំងនោះមកឲ្យប្រទេសអេហ្ស៊ីបវិញ។ លោក Havass មានមុខនាទីជាអ្នកទទួលភ្ញៀវក្នុងសន្និសីទ ពីរថ្ងៃនៅក្នុងទីក្រុងគែរ ពីថ្ងៃ ទី៧ ដល់ថ្ងៃទី៨ ខែមេសាដោយមានការចូលរួមពីប្រទេសដទៃដែលស្វែងរកឲ្យគេបញ្ជូនវត្ថុបុរាណនិងវត្ថុសល់ពីសម័យចាស់មកឲ្យប្រទេសខ្លួនវិញ។
លោក Havass មានទឹកមុខញញឹម ប្រកបទៅដោយមោទនភាពនិងការសប្បាយចិត្ដ នៅក្នុងរដ្ឋធានី វ៉ាស៊ីនតោន កាលពីខែមុន នៅពេលដែលលោកទទួលយកមកវិញនូវក្ដារមឈូសបុរាណរបស់អេហ្ស៊ីបដែលភ្នាក់ងារគយសរអាបានចាប់បាន ប្រហែលមកពីចោរលួចរត់ឆ្លងដែន នៅឯអាកាស យានដ្ឋានទីក្រុងMiami។
«មនុស្សអាចយល់ឃើ់ញថា ពេលល្អប្រណិតបំផុតក្នុងជីវិតរបស់គេ ជាអ្នកវត្ថុបុរាណវិទូ គឺគេ បានរកឃើញអ្វីមួយ។ តែចំពោះខ្ញុំ អ្វីដែលអស្ចារ្យបំផុតគឺយកវត្ថុបុរាណទៅឲ្យប្រទេសអេហ្ស៊ីបវិញ។
បើប្រសិន នេះជាការណ៍ពិតប្រាកដមែន លោក Havass បានពើបប្រទះនឹងពេលល្អអស្ចារ្យ បំផុតជាច្រើនលើក។ ចំពោះលោក លោកបានគ្រប់គ្រងវត្ថុបុរាណចំនួន៣១.០០០ពាន់ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០០២មក។ វត្ថុបុរាណទាំងនោះបានត្រូវចាប់យកមកវិញបាននៅពេលក្រោយពី ចោរបានលួចយកចេញពីប្រទេស។វត្ថុបុរាណខ្លះបានត្រូវបញ្ជាក់អត្ដសញ្ញាណ ចំពេលគេរៀបចំដាក់លក់ដេញថ្លៃ។ វត្ថុខ្លះបានត្រូវយកចេញពីទីកន្លែងតាំងនិងពីជញ្ជាំងរបស់សារមន្ទីរល្បីឈ្មោះក្នុងពិភពលោក។
ចំពោះលោកហាវាស វត្ថុនិមួយៗដែលវិលមកវិញ ជានិមិត្ដរូបនៃជ័យជំនះមិនត្រឹមតែដល់ប្រទេសអេហ្ស៊ីបប៉ុណ្ណោះទេ តែដល់គ្រប់មនុស្សជាតិ។
«នេះមិនជាកេរ្ដិ៍ដំណែលរបស់យើងទេ។ នេះជាកេរ្ដិ៍មរតកមនុស្សជាតិទាំងអស់ក្នុងពិភពលោក»។
តែជាការគួរឲ្យអស់សំណើចនេះ ជាការតវ៉ាមួយដែលធ្វើឡើងដោយជនពាក់ព័ន្ធនឹងសិល្បៈក្នុងពិភពលោក ដែលជាអ្នកប្រឆាំងគំនិត ដកហូតវត្ថុបុរាណចេញពីសារមន្ទីរអន្ដរជាតិ ហើយប្រគល់មកឲ្យប្រទេសដើមវិញ។
«យើងទាំងអស់គ្នាមានវត្ថុបុរាណ ឬមានការទទួលខុសត្រូវដើម្បីថែទាំវត្ថុបុរាណទាំងនោះនៅអតីតកាល ហើយរក្សាទុកសម្រាប់អនាគតកាល»។
នាយកវិជ្ជាស្ថានសិល្បៈនៅក្នុងទីក្រុង Chicago លោកJames Cuno ជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅមួយដែរហៅ «នរណាជាម្ចាស់ទ្រព្យវត្ថុបុរាណ?» លោកមានមតិដូចគ្នានឹងលោកហាវាសដែរថា វត្ថុបុរាណ ជាកម្មសិទ្ធិរបស់មនុស្សជាតិទាំងអស់។
«នេះជាការទទួលខុសត្រូវរួម។ មិនមែនការទទួលខុសត្រូវរបស់ប្រទេសណាមួយ តែឯកឯងទេ”។
តែប្រទេសអេហ្ស៊ីបមិនជាប្រទេសតែឯកឯងមួយគត់ដែលតាមស្វែងរកវត្ថុបុរាណដូច្នោះទេ ។ ពីប្រទេស Nigeria ដល់ប្រទេសហ្គ្រិចដល់ប្រទេស Peru។ ប្រទេសទាំងនោះទាមទារឲ្យប្រគល់វត្ថុបុរាណរបស់ខ្លួនមកវិញ។
តែមេធាវី ហើយនិងជានាយករងនៃអង្គការ Heritage Watch និងនាយកប្រតិបត្ដិ នៃគណៈកម្មាធិការមេធាវីសម្រាប់ការពារវប្បធម៌ លោកTess Davis និយាយថា នេះមិនមែនរឿងងាយស្រួលទេ។
«មានសារមន្ទីរមូយដែលនិយាយថា «ខ្ញុំបានទិញវត្ថុនេះ។ ខ្ញុំបានទិញតាមតម្លៃត្រឹមត្រូវ។ ខ្ញុំជាម្ចាស់ស្របច្បាប់។ លោកអ្នកមានប្រទេសមូយដែលនិយាយថា វត្ថុបុរាណនេះ វត្ថុសិល្បៈនេះមកពីប្រទេសរបស់យើង។ យើងជាម្ចាស់ស្របច្បាប់» ។
បើយើងយកករណី រូបចម្លាក់នៃវិមាន Parthenon មានឈ្មោះធម្មតា ជា Elgin Marbles ក្បាច់ចម្លាក់ដ៏ប្រណិត នៅលើថ្លើមថ្មនេះលំអ វិហារនៃវិមាន Parthenon របស់ទីក្រុងAthensប្រទេសហ្គ្រិច ជាង ពីរពាន់ឆ្នាំមកហើយ។
កាលពីឆ្នាំ១៨០០ វិមាន Parthenonបានបាក់បែក ដួលរលំ។ នៅពេលនោះ ឯកអគ្គរាជទូតរបស់ប្រទេសអង់គ្លេសប្រចំាចក្រភពអូតូម៉ង់ លោកThomas Bruceដែលជាមន្ដ្រីថ្នាក់ខ្ពស់នៃតំបន់ Elgin បានស្នើទៅកាន់អ្នកត្រួតត្រាចក្រភព អូតូម៉ង់ សុំការអនុញ្ញាត យករូបចម្លាក់ខ្លះមកតាំងនៅក្នុងប្រទេសអង់គ្លេស។
វត្ថុទាំងនោះបានត្រូវតាំង នៅក្នុងសារមន្ទីរអង់គ្លេសនៃទីក្រុងឡុងអស់រយៈពេលជិត២០០ឆ្នាំ។ កាលពីឆ្នាំមុន មនុស្សជាង៥លាននាក់បានទស្សនាសារមន្ទីរអន្ដរជាតិនេះ។ តែរដ្ឋាភិបាលហ្គ្រិចចង់បាន រូបចម្លាក់ពីថ្លើមថ្មនោះ យកមកជួបជុំជាមួយ រូបចម្លាក់របស់វិមាន Parthenon ដទៃ នៅក្នុងសារមន្ទីរ ថ្មី Acropolisនៃទីក្រុងAthens។
លោកដេវិសនិយាយថា នេះជារឿងចម្រូងចម្រាស។
«ខ្ញុំយល់ថា ខាងវិស័យសីលធម៌មនុស្សជាច្រើនយល់ឃើញថា Elgin Marblesជាកម្មសិទ្ធិរបស់ប្រទេសហ្គ្រិច តែបើតាមច្បាប់ មនុស្សភាគច្រើនយល់ស្របថា វត្ថុបុរាណទាំងនោះជាទ្រព្យសម្បត្ដិរបស់ប្រទេសអង់គ្លេស»។
លោក Cuno បានប្រកែកថា គ្មានមូលដ្ឋានណាមួយដែលអាចសម្រេចថា ប្រទេសណាមូយមានករណីសីលធម៌ដ៏ជាក់ច្បាស់សោះ។ លោកថ្លែងទៀតថា សេចក្ដីសម្រេចណាមួយដើម្បី មាតុភូមិនិវត្ដត្រូវធ្វើឡើង យោងមកលើពាក្យថា តើច្បាប់បានត្រូវបំពានមកលើឬទេ?
«បើពុំនោះសោតទេ រឿងនោះគឺជារឿងត្រឡប់ថយក្រោយវិញ ឬសរសេរប្រវត្ដិសាស្រ្ដឡើងវិញ»។
លោក គូណូបានចង្អុលបង្ហាញប្រទេសហ្គ្រិចសម័យទំនើបមិនទាន់រៀបចំឡើងបាននៅឡើយរហូតដល់ច្រើនទសវត្សរ័ក្រោយមក ក្រោយពីរូបចម្លាក់ បានត្រូវដកចេញ។ លោកថ្លែងថា ការចាប់អារម្មណ៍នៅពេលបច្ចុប្បន្នកាលនេះ មកលើវប្បធម៌ជនជាតិ Athensគឺដោយសារតែទៅលើ វប្បធម៌ដទៃ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងប្រវត្ដិសាស្រ្ដហ្គ្រិច។
« នេះជំរុញឲ្យយើងក្រឡេកមើលមកក្រោយវិញ តាមមាគ៌ាមួយដែលមិនមានការណ៍ពិតក្នុងអតីតកាល។ គឺជាការដាក់អត្ដសញ្ញាណដែនដីនៅអតីតកាល ពេលដែលអតីតកាលនោះមិនមានអត្ដសញ្ញាណទាល់តែសោះ។
លោកគូណូនិយាយថា គេឃើញមានតម្លៃបន្ថែមមកលើវត្ថុបុរាណទាំងនោះដែលបានរួមចំណែកជាមួយកេរ្ដិ៍មរតកដទៃនៅក្នុងសារមន្ទីរអន្ដរជាតិ ដែលទស្សនិកជន អាចយល់ដឹងអំពីពិភពលោកមានភាពចម្រុះ ហើយពាក់ព័ន្ធជាមួយគ្នាជានិច្ច។
«ពេលដែលយើងទស្សនាសារមន្ទីរ ដូចជាសារមន្ទីរអង់គ្លេស រួចយើងកំពុងពិនិត្យមើល រូបចម្លាក់ Marbles of Parthenon យើងអាចនឹកឃើញរូបភាពពីទីតាំងរូបចម្លាក់នៅសារមន្ទីរ ជិតខាងរបស់ប្រទេសអេហ្ស៊ីបឬ ចម្លាក់ជំនាន់ ក្រុង រូម៉ាំង ឬ រូបចម្លាក់សម័យថ្មី មកពីប្រទេសចិន ...”។
នេះហើយជាគំនិតនៃអ្វីដែលហៅថា «សារមន្ទីរពិភពលោក»។
«បើកាលណាយើងយកគំនិតនេះ ជាគំនិតល្អពិត នោះយើងត្រូវការបញ្ជាក់ថា មាននរណាមូយនៅក្នុងទីក្រុងភ្នុំពេញ ប្រទេសកម្ពុជាអាចចូលមកទស្សនាក្នុងសារមន្ទីរ ហើយពិនិត្យមើលសិល្បៈអាមេរិកាំង បារាំងនិងជប៉ុន ដែលមិនមែនជាករណីដូចនេះទេ។ នេះជាគំនិតតែម្ខាងរហូតមកទល់ពេលនេះ“។
លោក Davis និង Cuno យល់ស្របថា ការឲ្យខ្ចីវត្ថុបុរាណនឹងវត្ថុជំនាន់អតីតកាល ជាមធ្យោបាយចម្បងសម្រាប់មនុស្សទូទៅ ទាំងអស់ក្នុងពិភពលោក មិនត្រឹមតែសម្រាប់ជននៅក្នុងរដ្ឋធានីនៃបស្ចិមប្រទេសបុណ្ណោះទេ ដើម្បីស្រូបយក ហើយលើកទឹកចិត្ដ ដោយឃើញវត្ថុបុរាណ។
ចំពោះនរណាមួយដែលមានការភ័យខ្លាចអំពីរឿងនេះ ដែលថា នឹងបញ្ជូនវត្ថុបុរាណល្បីឈ្មោះរបស់សារមន្ទីរណាមួយអាចជាការបរាជ័យដល់ការប្រមូលទុកវត្ថុបុរាណផ្ទាល់ខ្លួន លោក Davis ចង្អុលឲ្យមើលសារមន្ទីរនៃទីក្រុង ញូយ៉កគឺ New York Metropolitan Museum of Art ដែលបានបញ្ជូនទៅឲ្យប្រទេសដើមវិញនូវវត្ថុបុរាណជាច្រើន ហើយអគាររបស់សារមន្ទីរញូយ៉កនោះមានទំហំ៦សែន ម៉ែត្រការ៉េ នៅតែមានវត្ថុបុរាណរបស់ខ្លួន មានតម្លៃរកអ្វីមកប្រៀបមិនបាន៕
Suzanne Presto, VOA
Washington Tuesday, 13 April 2010
"This is not our heritage. It is the heritage of the human being all over the world."The head of Egypt's Supreme Council of Antiquities, Zahi Hawass, has made it his mission to track down Egyptian antiquities he believes were wrongly removed from the nation and to bring them home. Hawass is hosting a two-day conference in Cairo (April 7-8) for other nations also seeking the return of antiquities and artifacts.
Hawass beamed with pride and pleasure in Washington last month when he accepted the return of an apparently smuggled ancient Egyptian coffin that a U.S. customs agent had intercepted at Miami airport.
"People can think that the best moment in the life of an archaeologist is actually to discover something, but for me, the best thing is to return something to Egypt."
If that is the case, Hawass has experienced many best moments. By his count, he has overseen the return of 31,000 objects since 2002. Such artifacts are intercepted as they are illicitly smuggled across borders; some are identified as they are readied for the auction block; some are retrieved from the halls and walls of world-renowned museums.
To Hawass, each return is a victory, not just for Egypt, but for all mankind.
"This is not our heritage. It is the heritage of the human being all over the world."
Ironically, that is the same argument made by those in the art world who oppose the idea of taking artifacts out of international museums and returning them to their places of origin.
"We all own antiquity or have responsibility for stewarding the past into the future."
Art Institute of Chicago Director James Cuno is the author of the book "Who Owns Antiquity?". He agrees with Hawass that antiquity belongs to all human kind.
"This is a joint responsibility. It is not the responsibility of a single nation state."
But Egypt is not alone in this pursuit; from Nigeria to Greece to Peru, nations are demanding the repatriation of cultural works.
But that is not simple, says lawyer Tess Davis, the assistant director of Heritage Watch and executive director of the Lawyers' Committee for Cultural Heritage Preservation.
"You have a museum that says 'I purchased this. I paid good money for this. I am the rightful owner.' You have a country that says 'This antiquity, this piece of art, this comes from our country. We are the rightful owner.'"
Take the case of the Parthenon Sculptures, more commonly known as the Elgin Marbles. The elaborate marble carvings adorned the Parthenon temple in Athens for more than 2,000 years.
By 1800, the Parthenon was in a state of ruin. Around that time, Britain's Ambassador to the Ottoman Empire, Thomas Bruce, the Earl of Elgin, asked Athen's Ottoman occupiers for permission to take some of the sculptures.
They have been displayed at the British Museum in London for nearly 200 years. Last year, more than five-million people visited the international museum. But the Greek government wants the marbles to be reunited with other Parthenon Sculptures at a new Acropolis museum in Athens.
Davis says it is a tricky issue.
"I think, morally, a lot of people would think the Elgin Marbles are the property of Greece, but legally, most people agree that they are the property of England."
Cuno argues there is really no basis to decide if a nation has a compelling moral case. He says decisions about repatriation should come down to whether a law has been broken.
"Otherwise it is a matter of going back and rewriting history."
Cuno points out modern-day Greece was not formed until decades after the sculptures were removed. He says the present focus on Athenian culture is at the expense of other cultures that hold ties to Greek history.
"That forces us to look upon the past in ways that are not true to the past. It is putting territorialized identities on the past when the past did not have those identities."
Cuno says there is an added value in seeing works of shared cultural heritage in an international museum, where the viewer can understand the world is diverse and has forever been in contact with itself.
"When you are at a museum like the British Museum and you are looking at the Parthenon marbles, you can recall from neighboring galleries the visual effect of Egyptian sculpture or of subsequent Roman sculpture or of contemporaneous Chinese sculpture..."
This is the idea of the so-called "universal museum."
"If we are ever going to make that idea true, then we need to make sure someone in Phnom Penh, Cambodia, can go into a museum and see examples of American and French and Japanese art, which is not the case. It has been a very one-sided path up to now."
Davis and Cuno agree that loans of artifacts and antiquities are a prime way for people throughout the world, and not just those in Western capitals, to enjoy and be inspired by the cultural works.
And for those who fear that by returning one iconic item museums could open themselves up to forfeiting their antiquities collections, Davis points out New York's Metropolitan Museum of Art has repatriated objects and its 600,000 square-meter building remains full of priceless treasures.
------
ការប្រមូលវត្ថុបុរាណទុកក្នុងសារមន្ទីរ
ដោយ Suzanne Presto, VOA
វ៉ាស៊ីនតោន ថ្ងៃច័ន្ទ, 12 ខែមេសា 2010
«នេះមិនជាកេរ្ដិ៍ដំណែលរបស់យើងទេ។ នេះជាកេរ្ដិ៍មរតកមនុស្សជាតិទាំងអស់ក្នុងពិភពលោក។ យើងទាំងអស់គ្នាមានវត្ថុបុរាណ ឬមានការទទួលខុសត្រូវដើម្បីថែទាំវត្ថុបុរាណទាំងនោះនៅអតីតកាល ហើយរក្សាទុកសម្រាប់អនាគតកាល»។ប្រែសម្រូលដោយលោកអួ ធួក វីអូអេ ខ្មែរ
ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាកំពូលអេហ្ស៊ីប ខាងបូរាណវត្ថុ ហៅ Supreme Council of Antiquities លោក Zahi Hawass បានចាត់ទុកបេសកកម្មរបស់លោកជាការតាមដានរកវត្ថុបូរាណអេហ្ស៊ីប ដោយលោកមានជំនឿថា បានត្រូវយកចេញដោយខុសច្បាប់ពីប្រទេសអេហ្ស៊ីប ហើយលោកចង់យកវត្ថុទាំងនោះមកឲ្យប្រទេសអេហ្ស៊ីបវិញ។ លោក Havass មានមុខនាទីជាអ្នកទទួលភ្ញៀវក្នុងសន្និសីទ ពីរថ្ងៃនៅក្នុងទីក្រុងគែរ ពីថ្ងៃ ទី៧ ដល់ថ្ងៃទី៨ ខែមេសាដោយមានការចូលរួមពីប្រទេសដទៃដែលស្វែងរកឲ្យគេបញ្ជូនវត្ថុបុរាណនិងវត្ថុសល់ពីសម័យចាស់មកឲ្យប្រទេសខ្លួនវិញ។
លោក Havass មានទឹកមុខញញឹម ប្រកបទៅដោយមោទនភាពនិងការសប្បាយចិត្ដ នៅក្នុងរដ្ឋធានី វ៉ាស៊ីនតោន កាលពីខែមុន នៅពេលដែលលោកទទួលយកមកវិញនូវក្ដារមឈូសបុរាណរបស់អេហ្ស៊ីបដែលភ្នាក់ងារគយសរអាបានចាប់បាន ប្រហែលមកពីចោរលួចរត់ឆ្លងដែន នៅឯអាកាស យានដ្ឋានទីក្រុងMiami។
«មនុស្សអាចយល់ឃើ់ញថា ពេលល្អប្រណិតបំផុតក្នុងជីវិតរបស់គេ ជាអ្នកវត្ថុបុរាណវិទូ គឺគេ បានរកឃើញអ្វីមួយ។ តែចំពោះខ្ញុំ អ្វីដែលអស្ចារ្យបំផុតគឺយកវត្ថុបុរាណទៅឲ្យប្រទេសអេហ្ស៊ីបវិញ។
បើប្រសិន នេះជាការណ៍ពិតប្រាកដមែន លោក Havass បានពើបប្រទះនឹងពេលល្អអស្ចារ្យ បំផុតជាច្រើនលើក។ ចំពោះលោក លោកបានគ្រប់គ្រងវត្ថុបុរាណចំនួន៣១.០០០ពាន់ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០០២មក។ វត្ថុបុរាណទាំងនោះបានត្រូវចាប់យកមកវិញបាននៅពេលក្រោយពី ចោរបានលួចយកចេញពីប្រទេស។វត្ថុបុរាណខ្លះបានត្រូវបញ្ជាក់អត្ដសញ្ញាណ ចំពេលគេរៀបចំដាក់លក់ដេញថ្លៃ។ វត្ថុខ្លះបានត្រូវយកចេញពីទីកន្លែងតាំងនិងពីជញ្ជាំងរបស់សារមន្ទីរល្បីឈ្មោះក្នុងពិភពលោក។
ចំពោះលោកហាវាស វត្ថុនិមួយៗដែលវិលមកវិញ ជានិមិត្ដរូបនៃជ័យជំនះមិនត្រឹមតែដល់ប្រទេសអេហ្ស៊ីបប៉ុណ្ណោះទេ តែដល់គ្រប់មនុស្សជាតិ។
«នេះមិនជាកេរ្ដិ៍ដំណែលរបស់យើងទេ។ នេះជាកេរ្ដិ៍មរតកមនុស្សជាតិទាំងអស់ក្នុងពិភពលោក»។
តែជាការគួរឲ្យអស់សំណើចនេះ ជាការតវ៉ាមួយដែលធ្វើឡើងដោយជនពាក់ព័ន្ធនឹងសិល្បៈក្នុងពិភពលោក ដែលជាអ្នកប្រឆាំងគំនិត ដកហូតវត្ថុបុរាណចេញពីសារមន្ទីរអន្ដរជាតិ ហើយប្រគល់មកឲ្យប្រទេសដើមវិញ។
«យើងទាំងអស់គ្នាមានវត្ថុបុរាណ ឬមានការទទួលខុសត្រូវដើម្បីថែទាំវត្ថុបុរាណទាំងនោះនៅអតីតកាល ហើយរក្សាទុកសម្រាប់អនាគតកាល»។
នាយកវិជ្ជាស្ថានសិល្បៈនៅក្នុងទីក្រុង Chicago លោកJames Cuno ជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅមួយដែរហៅ «នរណាជាម្ចាស់ទ្រព្យវត្ថុបុរាណ?» លោកមានមតិដូចគ្នានឹងលោកហាវាសដែរថា វត្ថុបុរាណ ជាកម្មសិទ្ធិរបស់មនុស្សជាតិទាំងអស់។
«នេះជាការទទួលខុសត្រូវរួម។ មិនមែនការទទួលខុសត្រូវរបស់ប្រទេសណាមួយ តែឯកឯងទេ”។
តែប្រទេសអេហ្ស៊ីបមិនជាប្រទេសតែឯកឯងមួយគត់ដែលតាមស្វែងរកវត្ថុបុរាណដូច្នោះទេ ។ ពីប្រទេស Nigeria ដល់ប្រទេសហ្គ្រិចដល់ប្រទេស Peru។ ប្រទេសទាំងនោះទាមទារឲ្យប្រគល់វត្ថុបុរាណរបស់ខ្លួនមកវិញ។
តែមេធាវី ហើយនិងជានាយករងនៃអង្គការ Heritage Watch និងនាយកប្រតិបត្ដិ នៃគណៈកម្មាធិការមេធាវីសម្រាប់ការពារវប្បធម៌ លោកTess Davis និយាយថា នេះមិនមែនរឿងងាយស្រួលទេ។
«មានសារមន្ទីរមូយដែលនិយាយថា «ខ្ញុំបានទិញវត្ថុនេះ។ ខ្ញុំបានទិញតាមតម្លៃត្រឹមត្រូវ។ ខ្ញុំជាម្ចាស់ស្របច្បាប់។ លោកអ្នកមានប្រទេសមូយដែលនិយាយថា វត្ថុបុរាណនេះ វត្ថុសិល្បៈនេះមកពីប្រទេសរបស់យើង។ យើងជាម្ចាស់ស្របច្បាប់» ។
បើយើងយកករណី រូបចម្លាក់នៃវិមាន Parthenon មានឈ្មោះធម្មតា ជា Elgin Marbles ក្បាច់ចម្លាក់ដ៏ប្រណិត នៅលើថ្លើមថ្មនេះលំអ វិហារនៃវិមាន Parthenon របស់ទីក្រុងAthensប្រទេសហ្គ្រិច ជាង ពីរពាន់ឆ្នាំមកហើយ។
កាលពីឆ្នាំ១៨០០ វិមាន Parthenonបានបាក់បែក ដួលរលំ។ នៅពេលនោះ ឯកអគ្គរាជទូតរបស់ប្រទេសអង់គ្លេសប្រចំាចក្រភពអូតូម៉ង់ លោកThomas Bruceដែលជាមន្ដ្រីថ្នាក់ខ្ពស់នៃតំបន់ Elgin បានស្នើទៅកាន់អ្នកត្រួតត្រាចក្រភព អូតូម៉ង់ សុំការអនុញ្ញាត យករូបចម្លាក់ខ្លះមកតាំងនៅក្នុងប្រទេសអង់គ្លេស។
វត្ថុទាំងនោះបានត្រូវតាំង នៅក្នុងសារមន្ទីរអង់គ្លេសនៃទីក្រុងឡុងអស់រយៈពេលជិត២០០ឆ្នាំ។ កាលពីឆ្នាំមុន មនុស្សជាង៥លាននាក់បានទស្សនាសារមន្ទីរអន្ដរជាតិនេះ។ តែរដ្ឋាភិបាលហ្គ្រិចចង់បាន រូបចម្លាក់ពីថ្លើមថ្មនោះ យកមកជួបជុំជាមួយ រូបចម្លាក់របស់វិមាន Parthenon ដទៃ នៅក្នុងសារមន្ទីរ ថ្មី Acropolisនៃទីក្រុងAthens។
លោកដេវិសនិយាយថា នេះជារឿងចម្រូងចម្រាស។
«ខ្ញុំយល់ថា ខាងវិស័យសីលធម៌មនុស្សជាច្រើនយល់ឃើញថា Elgin Marblesជាកម្មសិទ្ធិរបស់ប្រទេសហ្គ្រិច តែបើតាមច្បាប់ មនុស្សភាគច្រើនយល់ស្របថា វត្ថុបុរាណទាំងនោះជាទ្រព្យសម្បត្ដិរបស់ប្រទេសអង់គ្លេស»។
លោក Cuno បានប្រកែកថា គ្មានមូលដ្ឋានណាមួយដែលអាចសម្រេចថា ប្រទេសណាមូយមានករណីសីលធម៌ដ៏ជាក់ច្បាស់សោះ។ លោកថ្លែងទៀតថា សេចក្ដីសម្រេចណាមួយដើម្បី មាតុភូមិនិវត្ដត្រូវធ្វើឡើង យោងមកលើពាក្យថា តើច្បាប់បានត្រូវបំពានមកលើឬទេ?
«បើពុំនោះសោតទេ រឿងនោះគឺជារឿងត្រឡប់ថយក្រោយវិញ ឬសរសេរប្រវត្ដិសាស្រ្ដឡើងវិញ»។
លោក គូណូបានចង្អុលបង្ហាញប្រទេសហ្គ្រិចសម័យទំនើបមិនទាន់រៀបចំឡើងបាននៅឡើយរហូតដល់ច្រើនទសវត្សរ័ក្រោយមក ក្រោយពីរូបចម្លាក់ បានត្រូវដកចេញ។ លោកថ្លែងថា ការចាប់អារម្មណ៍នៅពេលបច្ចុប្បន្នកាលនេះ មកលើវប្បធម៌ជនជាតិ Athensគឺដោយសារតែទៅលើ វប្បធម៌ដទៃ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងប្រវត្ដិសាស្រ្ដហ្គ្រិច។
« នេះជំរុញឲ្យយើងក្រឡេកមើលមកក្រោយវិញ តាមមាគ៌ាមួយដែលមិនមានការណ៍ពិតក្នុងអតីតកាល។ គឺជាការដាក់អត្ដសញ្ញាណដែនដីនៅអតីតកាល ពេលដែលអតីតកាលនោះមិនមានអត្ដសញ្ញាណទាល់តែសោះ។
លោកគូណូនិយាយថា គេឃើញមានតម្លៃបន្ថែមមកលើវត្ថុបុរាណទាំងនោះដែលបានរួមចំណែកជាមួយកេរ្ដិ៍មរតកដទៃនៅក្នុងសារមន្ទីរអន្ដរជាតិ ដែលទស្សនិកជន អាចយល់ដឹងអំពីពិភពលោកមានភាពចម្រុះ ហើយពាក់ព័ន្ធជាមួយគ្នាជានិច្ច។
«ពេលដែលយើងទស្សនាសារមន្ទីរ ដូចជាសារមន្ទីរអង់គ្លេស រួចយើងកំពុងពិនិត្យមើល រូបចម្លាក់ Marbles of Parthenon យើងអាចនឹកឃើញរូបភាពពីទីតាំងរូបចម្លាក់នៅសារមន្ទីរ ជិតខាងរបស់ប្រទេសអេហ្ស៊ីបឬ ចម្លាក់ជំនាន់ ក្រុង រូម៉ាំង ឬ រូបចម្លាក់សម័យថ្មី មកពីប្រទេសចិន ...”។
នេះហើយជាគំនិតនៃអ្វីដែលហៅថា «សារមន្ទីរពិភពលោក»។
«បើកាលណាយើងយកគំនិតនេះ ជាគំនិតល្អពិត នោះយើងត្រូវការបញ្ជាក់ថា មាននរណាមូយនៅក្នុងទីក្រុងភ្នុំពេញ ប្រទេសកម្ពុជាអាចចូលមកទស្សនាក្នុងសារមន្ទីរ ហើយពិនិត្យមើលសិល្បៈអាមេរិកាំង បារាំងនិងជប៉ុន ដែលមិនមែនជាករណីដូចនេះទេ។ នេះជាគំនិតតែម្ខាងរហូតមកទល់ពេលនេះ“។
លោក Davis និង Cuno យល់ស្របថា ការឲ្យខ្ចីវត្ថុបុរាណនឹងវត្ថុជំនាន់អតីតកាល ជាមធ្យោបាយចម្បងសម្រាប់មនុស្សទូទៅ ទាំងអស់ក្នុងពិភពលោក មិនត្រឹមតែសម្រាប់ជននៅក្នុងរដ្ឋធានីនៃបស្ចិមប្រទេសបុណ្ណោះទេ ដើម្បីស្រូបយក ហើយលើកទឹកចិត្ដ ដោយឃើញវត្ថុបុរាណ។
ចំពោះនរណាមួយដែលមានការភ័យខ្លាចអំពីរឿងនេះ ដែលថា នឹងបញ្ជូនវត្ថុបុរាណល្បីឈ្មោះរបស់សារមន្ទីរណាមួយអាចជាការបរាជ័យដល់ការប្រមូលទុកវត្ថុបុរាណផ្ទាល់ខ្លួន លោក Davis ចង្អុលឲ្យមើលសារមន្ទីរនៃទីក្រុង ញូយ៉កគឺ New York Metropolitan Museum of Art ដែលបានបញ្ជូនទៅឲ្យប្រទេសដើមវិញនូវវត្ថុបុរាណជាច្រើន ហើយអគាររបស់សារមន្ទីរញូយ៉កនោះមានទំហំ៦សែន ម៉ែត្រការ៉េ នៅតែមានវត្ថុបុរាណរបស់ខ្លួន មានតម្លៃរកអ្វីមកប្រៀបមិនបាន៕
1 comment:
i think all khmer artefacts should be returned to cambodia now that cambodia is at peace and have stability, prosperity, etc... during the war time, we understand that it is better to allow france, the united stated and other good, friendly countries out there to display khmer arts objects at their museum, but when war is over, they all should be returned to its rightful owner, cambodia.
Post a Comment