What is the Khmer word for 'Globaliza​tion'?

គោរពអស់លោក

គណ:កម្មការវប្បធ៌ម​បានប្រែពាក្យ :

• Desastre(disaster) =​ ហាយនភាព
• Catastrope(catasrophy) = មហន្តរាយ​

មហន្តរាយ​ធ្ងន់ជាង ហាយនភាព។: ​(See, ហ្លួ​ងនិពន្ធ​មន្រ្តី ញុក ថែម "ស័ព្ទ បារាំងប្រែជាខ្មែររបស់គណ:កម្មការវប្បធម៌ "​ កម្ពុជសុរិយា (១៩៤៩).


Globe, globalisation and universal, universalisation.

កន្លមក ជាទូទៅគេបកពាក្យ "Globe" ថា "ភូគោល" (ភូ + គោល) (see also ជួន ណាត ១៩៦៧​ ​ទ៨២៣)។ មុននេះបន្តិចគេបក "globe" ថា "ទ្វីប" (Jean Moura, Cambodgien Vocabulaire (1878) ឯពាក្យថា "universel(universal)" ប្រែជាទូទៅថា "សាកល":​(​ញ. ថែម "ពាក្យថ្មីៗ..." កម្ពុជាសុរិយា (លេខ៤ ១៩៤៩)។

ទាំង"សាកល" ទាំង "universal" មានន័យថា "ទូទៅ". មិនមានន័យថា "ភូ ឬ ភូគោល" ឬ "លោក"ទេ។​ (ចំណាំ : "ភវ:" ជាមូលសព្ទ​នៃពាក្យ " ភូ "ភូត "ភព ភាព ភាវ: "សភាវ:" សភាព "ពិភព")។


"Globalisation" គួរប្រែថា "ភូឧបនីយកម្ម" ឬ "ភូគោលូនីយកម្ម"​ ឬ "លោកូនីយកម្ម​" ឬ ​ឲ្យខ្លីស្រួលនិយាយ "ភូនីយកម្ម​" ឬ "ភូគោលនីយកម្ម" ឬ "លោកនីយកម្ម" វាសមស្របជាង។​

ម្យ៉ាងទៀត ន័យជាខ្មែរនៃ "globlisation" យើងមានយូរហើយគឺពាក្យ "លោកវុឌ្ឍិ" ឬ "លោកវឌ្ឍន៍"​ : (ទូច គឹមសឿន ​ប្រជុំពាក្យវប្បធម៌ ១៩៥៦ ទំ55)។​ ថៃគេប្រែ "globalisation" ថា "โลกาภิวัตน์​(លោកាភវឌ្ឍន៍)" សឹងដូចខ្មែរដែរ។​

សាកលភាវូបនីយកម្ម​​(សាកល +ភាវ/ភាព + ឧបនីយ+កម្ម​) វាខុសន័យ ខុសរឿង "globalisation". "សាកលភាព" មានន័យថា"ភាពទូទៅ/universality" . "សាកល" ជាសភាពគុណនាម ដើម្បីបង្កើតសភាពនាម គេធ្វើអញ្ភសកម្ម (affixation)ដោយយកបច្ចឹមស័ព្ទ​ "ភាព" ដាក់ភ្ជាប់: សាកល+ភាព = សាកលភាព។ ខ្ញុំចង់និយាយថា "ភាព"មិនមែនមកពី ភូ ឬ ភព ទេ ថ្វីបើពាក្យ ភាព ភាវ ពភ ភូ ភូត មកពីពាក្យតែមួយគឺ "ភវ: " ក៏ដោយចុះ តែ "ភាព"ទីនេះជាបច្ចឹមស័ព្ទដោយលែកទៅហើយ។​ ដូចបច្ចឹមស័ព្ទ "ធម៌" កាលណាវាជាអញ្ពសសព្ទ (ឧ. មនុស្សធម៌ សុភាវធម៌)​ វាលែងជាមាន​ន័យជា "ធម៌" ឬ "ច្បាប់" ទៀតហីយ។ ដូច្នេះ "សាកលភាវូបនីយកម្ម" ជាវេវចន:ស័ព្ទនឹង "ទូទៅឧបន័យកម្ម​ " មិនមែននឹង "ភូឧបនីយកម្ម" ទេ ។​


​ដោយលែក រហូតដល់ឥឡូវ យើងពុំទាន់មានឯកភាពក្នុងការធ្វើអញ្ពសកម្ម ក្នងការបង្កើតការណន្តនាម (affixation of causitive noun) ផង​ទេ។ កន្លងមក "គេបានបង្កើតការណន្តនាមដោយប្រើបច្ចឹមស័ព្ទបែបនេះម្តង បែបនោះម្តង "​ពោលគឺម្តងយក "កិច្ច" ម្តងយក "កម្ម"​ ម្តងយក "ឧបនីយកម្ម" ម្តង "នីយកម្ម" ។ល។​មកប្រើ ដូចជា: ប្រជាធិប្​តេយ្យូបនីយកម្ម ឬ ប្រជានុវឌ្ឍន៍ (democratisation) យោធូនីយកម្ម (militarisation) ឬ វិយោធូនីយកម្ម (de-militarisation) អាណានិគមកម្ម ឬ​អាណានិគមកិច្ច (colonisation) ជាតូបនីយកម្ម (nationalisation) ធម្មនិយាមកម្ម (nornalisation)។​ ល។


ទាំងអស់នេះយើងអាចយក បច្ចឹមស័ព្ទ "នីយកម្ម"​ តែមួយមកប្រើបានទាំអស់ ទេតើ។ វាត្រូវន័យផង ព្រោះ "នីយ" មកពីកិរិយាសព្ទ "នេតិ" (នាំទៅ នាំឆ្ពោះ)។


ឯ "ឧបនីយ" (ឧបនីយកម្ម) មានន័យថា "យកមកជិត" គឹវាមិននាំទៅណាទេ។​ ខុសន័យ ខុសដៅ ហើយវាវែងជាង "នីយកម្ម" ទៀតផង។​ ហើយដោយសារ វាជា​សព្ទដែលផ្តើមដោយស្រ: "ឧ" កាលណាយកវាប្រើជាបច្ចឹមសព្ទ ត្រូវធ្វើសន្ធិ ភ្ជាប់ស័ព្ទណាដែលមានស្រ:ខាងចុង ឧ. : យោធូបនីយកម្ម (យោធា+ឧបនីយកម្ម)(militarisation) ឧស្សាហូបនីយកម្ម ​ (ឧស្សាហ + ឧបនីយកម្ម) Industrialsation): (Keng Vannsak, Principes de creation des mots nouveaux, (1964).

អស់លោក គណៈកម្មការ​បង្កើត​ពាក្យ​និង​កម្ចីពាក្យ គួរកែរឲ្យត្រូវ ហើយ ធ្វើ "ឯកភាពនីយកម្ម"​ ការប្រើបច្ចឹមសព្ទ និង​ អញ្ភសស័ព្ទ ដូចលោក កេង វ៉ាន់សាក់បានចង្អុលប្រាប់មកនោះហើយ។​


ទូច បូរ៉ា